عوامل زیادی می‌توانند باعث خشکی دهان شوند. در واقع عوامل مختلفی که به طور مستقیم بر غدد بزاقی تأثیر می‌گذارند می‌توانند باعث خشکی دهان شوند. همچنین وقتی احساس تشنگی می‌کنید یا نسبت به موضوعی مضطرب هستید، ممکن است به طور موقت خشکی دهان را تجربه کنید.
برای بعضی افراد، خشکی دهان فقط آزاردهنده است. اما این مشکل برای عده‌ای دیگر می‌تواند تا حد زیادی بر سلامت عمومی و سلامت دندان‌ها و لثه‌های آنها تأثیر گذار باشد. همچنین می‌تواند بر میزان غذا خوردن آنها و لذت بردن از آنچه می‌خورند هم مؤثر واقع شود.
خشکی دهان
خشکی دهان از مشکلاتی است که کمتر کسی به آن مبتلا نشده است، خواه که این ابتلا کوتاه مدت باشد یا بلند مدت. در هر صورت تقریبا همه ما تجربه این اتفاق را داشته ایم که به علت های مختلف احساس کنیم که زبان در دهانمان نمی چرخد و احساس خشکی در زبان و حفره دهان احساس شود. این اتفاق را با نام خشکی دهان می شناسیم، که موارد حاد و شدید با نام بیماری زروستومیا شناخته می شود. زروسستومیا درنتیجه کاهش تولید بزاق اتفاق می افتد. این عارضه علت های مختلفی دارد که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.
غدد ترشح کننده بزاق سه عدد هستند که در قسمت های بنا گوش، زیر فک و زیر زبان جای گرفته اند، که بزاقی را که مخلوطی از آب و آنزیم است از طریق مجاری بزاق درون حفره دهان می ریزند. بزاق با ترکیب خود همواره حفره دهان را مرطوب نگه می دارد و این اتفاق موجب تسهیل در بسیاری از فعالیت های انسان می شود مانند:
- عمل صحبت کردن راحت تر انجام می گیرد
- بلع غذا را ممکن می کند
- به واسطه آنزیم های بزاق غذا نرم می شود و هضم غذا راحت تر می شود
- تنفس راحت تر انجام می شود
- به خاطر آنزیم های بزاق عفونت های حفره دهان و دندان کمتر می شود
- بزاق از طریق از بین بردن باکتری ها از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند
- و…
به این ترتیب بزاق نقش مهمی در بدن انسان ایفا می کند. اما چه دلایلی باعث می شوند تا این ماده حیاتی بدن کمتر تولید شود و یا چه بیماری هایی باعث خشکی دهان می شوند؟ در ادامه به این سوالات پاسخ می دهیم
علت خشکی دهان
علت های بسیاری می توانند سبب کاهش تولید بزاق در دهان باشند گاهی یک بیماری و یا گاهی مصرف یک ماده یا داروی خاص این عارضه را به وجود می آورد. بیماری هایی مانند دیابت به دلیل کاهش آب بدن و افزایش ادرار یکی از دلایل شایع ایجاد این مشکل هستند، همچنین بیماری هایی مانند اوریون، کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12، اختلالات تیروئید می توانند چنین عوارضی را در بدن ایجاد کنند.
علاوه بر این بیماری ها، گاهی برای کنترل یک بیماری شروع به مصرف داروهایی می کنیم که از عوارض آن داروها ممکن است تاثیری بر غدد بزاقی بگذارد و یا باعث کاهش رطوبت بدن شود و در طی آن دهان دچار خشکی شود. داروهایی مانند آنتی هیستامین ها و داروهای فشار خون و همچنین داروهای ادرارآور، داروهای مربوط به بیماری پارکینسون، داروهای شل کننده عضلات، داروهای افسردگی و آرام بخش ها از جمله این داروها هستند که چنین عوارضی را برای بیمار به وجود می آورند. همچنین بیماران سرطانی که تحت پرتو درمانی قرار می گیرند ممکن است احساس خشکی در دهان را داشته باشند، زیرا یکی از عوارض اشعه های پرتو درمانی کاهش رطوبت بدن است.
اما علت دیگری که باعث احساس خشکی دهان می شود مصرف دخانیات و مشروبات الکلی است، الکل باعث جذب رطوبت دهان می شود و در نتیجه مصرف مداوم آن این عارضه را تشدید می کند. مواد مخدر هم باعث آسیب به غدد تولید کننده بزاق می شود و در طولانی مدت باعث کاهش تولید بزاق می شود که بوی بد دهان را هم به دنبال دارد همچنین مصرف این مواد یکی از دلایل ابتلا به سرطان های دهان محسوب می شود. قرار گرفتن طولانی درمعرض گرما و تشنگی هم باعث کاهش آب بدن و احساس خشکی در گلو و دهان می شود.
یکی دیگر از علت های خشکی در ناحیه دهان، تنفس با دهان است این اتفاق که بیشتر در زمان مسدود شدن مجاری بینی به دلیل سرماخوردگی و آنفولانزا و یا حساسیت های فصلی ایجاد می شود و همچنین در خواب که برخی از افراد با دهان نفس می کشند باعث می شود که چنین احساسی را تجربه کنند.
با توجه به آنچه از علت های این عارضه گفتیم متوجه شدیم که گاهی این خشکی در ناحیه دهان می تواند نشانه یک بیماری یا از عوارض مصرف یک ماده یا دارو باشد پس در صورت تداوم آن باید با مراجعه به پزشک، علت را پیدا و طبق آن بیماری را درمان کرد.
خشکی دهان ممکن است گاهی همراه عارضه دیگری باشد، مانند سرگیجه و گلودرد در این صورت ممکن است علت خاصی داشته باشد که باید آن را پیدا کنیم.
خشکی دهان همراه با سرگیجه
علت سرگیجه و خشکی دهان را می توان در کاهش آب بدن پیدا کرد، زیرا از عوارض کاهش آب بدن سردرد و سرگیجه است و طبیعتا وقتی سطح مایعات در بدن کاهش پیدا کند یکی از علائم اولیه آن خشکی در دهان و گلو است.
خشکی دهان همراه گلودرد
حضور این دو عارضه در کنار هم علت های مختلفی را می تواند داشته باشد. از جمله حساسیت هایی که منجر به تولید هیستامین در بدن می شود که یکی از عوارضی که به همراه دارد احساس خشکی در گلو و دهان است که گاهی همراه با احساس خارش در گلو است همچنین تنفس دهانی و خروپف هم می تواند از علت خشکی دهان وگلو درد به صورت تواما باشد.
خشکی دهان و تشنگی
اصولا این دو همواره همراه هم هستند و علت خشکی دهان و تشنگی به طور یقین کاهش مایعات بدن به خاطر قرار گرفتن در معرض گرما به مدت طولانی، کاهش سطح مایعات بدن و یا بیماری هایی مانند دیابت است.
خشکی دهان هنگام خواب
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در زمان خواب با حالت خشکی در دهان یا گلو بیدار شده باشید. اما علت خشکی دهان در شب چیست؟ جواب این سوال بیشتر مواقع می تواند در نحوه تنفس زمان خواب باشد. به طور کلی ما می توانیم درطول روز با کنترل تنفس و نفس کشیدن از راه بینی رطوبت دهان را حفظ کنیم اما در طول شب و در حالت خواب بدن امکان کنترل تنفس وجود ندارد. همچنین خروپف کردن در طول خواب باعث تشدید خشکی می شود. عواملی مانند:
- پولیپ
- سرماخوردگی
- گرفتگی مجاری تنفسی بینی
- باعث تنفس از راه دهان می شود.
همچنین احساس خشکی ناحیه دهان و گلو در طول خواب می تواند نشانه آپنه خواب هم باشد که نوعی توقف تنفس در طول خواب است.
علائم خشکی دهان
درست است که علائم این عارضه کاملا مشهود است اما گاهی به غیر از احساس خشکی در زبان و دهان با علائم دیگری مانند:
- مشکلات بلع
- احساس چسبندگی در دهان
- بزاق غلیظ
- سختی تنفس
- اختلالات تکلم
- سوزش و ترک در سطح زبان
- گرفتگی صدا
- گلودرد و احساس سوزش و زخم در گلو
- ترک خوردن وپوسته پوسته شدن لب
- و بوی بد دهان همراه است.
عوارض خشکی دهان
پیش تر در این مبحث از فواید بزاق برای بدن گفتیم و این که بزاق سبب تسهیل بسیاری از فعالیت های بدن ما می شود، بنابراین اگر تولید این ماده کم شود ما دچار عوارضی خواهیم شد که زندگی ما را دچار اختلال خواهد کرد. از جمله عوارض خشکی دهان می توان به بیماری های لثه و عفونت های دهان و دندان اشاره کرد، زیرا گفتیم که حضور بزاق در دهان باعث کاهش فعالیت باکتری ها و حفاظت از دندان ها می شود. بنابراین وقتی این ماده کاهش پیدا کند دندان ها بیشتر در معرض خطر حمله باکتری ها و میکروب ها قرار می گیرند. تحقیقات نشان دهنده آن است که عفونت دندان و دهان یکی از علل افزایش بیماری های قلبی است. همچنین وظیفه دیگر بزاق نرم کردن غذا و کمک به هضم بود، پس اگر این ماده کم شود ما با اختلالات بلع و هضم و در پی آن اختلالات سیستم گوارش همراه خواهیم بود. علاوه بر این ها بیماری های دیگری مانند ذات الریه و گلودرد و برفک هم شخص دارای زروستومیا را تهدید می کند.
درمان خشکی دهان
با توجه به این که این عارضه در میان افراد شایعه است ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که چگونه می توان خشکی دهان را از ببریم؟
گاهی این عارضه موقت است و تنها با مصرف کمی مایعات مشکل برطرف می شود اما گاهی اوقات خشکی دهان مکررا اتفاق می افتد و برای شخص آزار دهنده می شود، در این شرایط باید به فکر درمان جدی باشیم. برای درمان زروستومیای خفیف و یا شدید چند روش پیشنهاد می شود که باهم آن ها را مرور می کنیم:
درمان خانگی خشکی دهان
- در درمان خانگی اولین راه مصرف مایعات بیش تر است.مصرف روزانه هشت لیوان آب برای بدن کافی است و علاوه بر آن خوردن غذاهای آبکی مانند سوپ و آب میوه ها می تواند رطوبت بدن را تامین کند.
- برای ایجاد رطوبت در دهان باید غدد بزاقی را تحریک به تولید بزاق کرد، جویدن آدامس یکی از راهکارهایی است که باعث تحریک غدد تولید کننده بزاق می شود.البته آدامس هایی که قند کمتری دارند موثر هستند.
- همچنین مکیدن آبنبات فاقد قند هم می تواند در تحریک غدد بزاقی موثر باشد.
- استفاده از بخور در فضای خانه و مصرف بیشتر سبزیجاتی مانند هویج .و کرفس بسیار کمک کننده است.
- همچنین مصرف شربت لیمو و عسل و غرغره آب و نمک در شب و قبل از خواب به خشکی دهان در زمان خواب کمک می کند.
- جوش شیرین و چای زنجبیل هم می تواند بهبود دهنده این عارضه باشد. استفاده از دهان شویه های فاقد الکل هم از پوسیدگی دندان در زمان کاهش تولید بزاق جلوگیری می کند و رطوبت حفره دهان را بیشتر می کند. عدم مصرف دخانیات و الکل و پرهیز از خوردن غذاهای شیرین و پر ادویه هم می تواند به بهبود این عارضه کمک کند.
- تنفس با دهان باعث خشکی گلو و دهان در هنگام خوابیدن می شود برای این که این عارضه را کمتر کنیم می توان در روز با تمرین تنفس صحیح از راه بینی رطوبت دهان را حفظ کرد.
